(Luật Tiền Phong) – Tình trạng nợ phụ cấp lương tại các đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL), nhất là các đơn vị tự chủ một phần gặp khó khăn về nguồn thu, đang là vấn đề không hiếm gặp. Khi các ĐVSNCL này thuộc diện tái cơ cấu, sáp nhập ĐVSNCL với đơn vị khác, việc xử lý các khoản nợ phụ cấp lương này trở thành bài toán phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động. Bài viết này của Luật Tiền Phong sẽ phân tích rõ bản chất pháp lý của khoản nợ này và đề xuất giải pháp xử lý khi sáp nhập ĐVSNCL, dựa trên các quy định pháp luật cập nhật đến năm 2025.
Câu hỏi:
Kính gửi Luật Tiền Phong,
Tôi là Hiệu trưởng một trường cao đẳng, là ĐVSNCL tự chủ nhóm 3 (tự chủ 52%). Ngân sách nhà nước cấp hàng năm chỉ đủ khoảng 50% kinh phí. Do nguồn thu khó khăn, từ khoảng năm 2020, trường tôi không thể chi trả một số khoản phụ cấp như thâm niên, đứng lớp cho cán bộ, giảng viên. Hiện tại, trường tôi đang trong quá trình sáp nhập với một đơn vị khác.
Một số cán bộ, giảng viên đề nghị đơn vị phải thanh toán các khoản phụ cấp chưa được nhận. Tôi xin hỏi: Các khoản phụ cấp này có được coi là nợ phụ cấp lương của ĐVSNCL chúng tôi không? Việc cán bộ, giảng viên đòi thanh toán có đúng luật không? Và phương án giải quyết khi sáp nhập ĐVSNCL là gì? Xin cảm ơn.
Tư vấn của Luật Tiền Phong:
Chào bạn, cảm ơn bạn đã tin tưởng Luật Tiền Phong. Vấn đề bạn nêu liên quan trực tiếp đến cơ chế tài chính và xử lý các tồn tại khi tổ chức lại ĐVSNCL. Chúng tôi tư vấn như sau:
1. Quy định pháp luật liên quan:
Hoạt động tài chính, kế toán, và tổ chức lại của ĐVSNCL chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản, trong đó các văn bản chính liên quan trực tiếp đến câu hỏi của bạn bao gồm:
- Nghị định 60/2021/NĐ-CP: Quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập.
- Thông tư 56/2022/TT-BTC: Hướng dẫn một số nội dung về cơ chế tự chủ tài chính và đặc biệt là việc xử lý tài sản, tài chính khi tổ chức lại (chia, tách, sáp nhập, hợp nhất), giải thể ĐVSNCL.
- Luật Ngân sách nhà nước, Luật Kế toán, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công… và các văn bản pháp luật về lao động, tiền lương, chế độ phụ cấp đối với cán bộ, viên chức.
- Nghị quyết số 27-NQ/TW: Về cải cách chính sách tiền lương (định hướng chung).
2. Bản chất khoản nợ phụ cấp lương:
Theo quy định tại Nghị định 60/2021/NĐ-CP (ví dụ tại Điều 16 về nội dung chi thường xuyên), các khoản chi trả tiền lương và các khoản đóng góp, phụ cấp theo lương (như phụ cấp thâm niên, phụ cấp đứng lớp…) là những khoản chi thường xuyên, gắn liền với nhiệm vụ và thuộc trách nhiệm chi trả bắt buộc của ĐVSNCL theo đúng chế độ Nhà nước.
Khi ĐVSNCL gặp khó khăn khách quan về nguồn thu, dù đã lập dự toán và thực hiện tiết kiệm chi nhưng vẫn không đủ khả năng thanh toán, các khoản phụ cấp này chưa được chi trả không có nghĩa là đơn vị được miễn trừ nghĩa vụ. Về mặt pháp lý, các khoản này được xem như đơn vị đang “tạm giữ” hoặc “treo” lại và chúng tạo thành một khoản công nợ phải trả của ĐVSNCL đối với người lao động. Chính vì vậy, việc cán bộ, giảng viên yêu cầu đơn vị thanh toán khoản nợ phụ cấp lương này là hoàn toàn chính đáng và có cơ sở pháp lý.
3. Xử lý nợ phụ cấp khi sáp nhập ĐVSNCL:
Khoản 3 Điều 18 Thông tư 56/2022/TT-BTC quy định rất rõ: Khi tổ chức lại (bao gồm sáp nhập), ĐVSNCL bị tổ chức lại (trường của bạn) phải bàn giao đầy đủ, nguyên trạng tài sản, công nợ, quyền sử dụng đất, các hợp đồng kinh tế, các quyền, nghĩa vụ khác cho đơn vị sự nghiệp công lập tiếp nhận (đơn vị mà trường bạn sáp nhập vào) kèm theo hồ sơ, chứng từ liên quan.
Điều này có nghĩa vụ pháp lý rõ ràng: khoản nợ phụ cấp lương đang “treo” bắt buộc phải được bàn giao cho đơn vị mới sau sáp nhập. Đơn vị mới này hoặc cơ quan quản lý cấp trên sẽ kế thừa trách nhiệm pháp lý để xử lý và thanh toán khoản nợ này cho cán bộ, giảng viên.
Thông thường, trong đề án sắp xếp, tổ chức lại ĐVSNCL, phải có phương án xử lý cụ thể về tài chính, tài sản, công nợ và lao động dôi dư (nếu có). Phương án xử lý khoản nợ phụ cấp này phải được đưa vào đề án để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt, đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người lao động. Nguồn kinh phí để xử lý có thể từ nguồn tài chính của đơn vị sau sáp nhập, hoặc từ nguồn ngân sách cấp trên hỗ trợ xử lý tồn tại khi sáp nhập (thực tế nhiều trường hợp cơ quan chủ quản đã phải cấp kinh phí để giải quyết các khoản nợ lương, phụ cấp tồn đọng khi đơn vị không thể tự cân đối). Do đó, việc xây dựng một phương án xử lý cụ thể, khả thi và lộ trình thanh toán rõ ràng cho khoản nợ phụ cấp lương này là một nội dung không thể thiếu và bắt buộc phải có trong Đề án sáp nhập ĐVSNCL trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.
4. Tư vấn của Luật Tiền Phong đối với lãnh đạo đơn vị:
Để quá trình sáp nhập ĐVSNCL diễn ra thuận lợi, đúng pháp luật và đảm bảo quyền lợi cho người lao động, cũng như tránh các khiếu kiện sau này, lãnh đạo đơn vị nên chủ động thực hiện các công việc sau:
- Thống kê, xác nhận công nợ chính xác: Cần chỉ đạo các bộ phận chức năng (kế toán, tổ chức cán bộ) rà soát, đối chiếu và thống kê chi tiết, chính xác số tiền nợ phụ cấp lương của từng cá nhân. Việc lập danh sách và có biên bản xác nhận công nợ rõ ràng sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc.
- Đưa vào hồ sơ bàn giao đầy đủ: Đảm bảo khoản công nợ này được phản ánh trung thực, đầy đủ trong các báo cáo tài chính và hồ sơ bàn giao khi thực hiện thủ tục sáp nhập ĐVSNCL, theo đúng quy định của Thông tư 56/2022/TT-BTC. Đây là căn cứ để đơn vị tiếp nhận và cấp trên có trách nhiệm xử lý.
- Phối hợp xây dựng phương án giải quyết: Tích cực làm việc với cơ quan quản lý cấp trên và đơn vị dự kiến nhận sáp nhập để thống nhất và đưa ra phương án, nguồn kinh phí, lộ trình giải quyết dứt điểm khoản nợ phụ cấp lương này, đảm bảo tính khả thi và được thể hiện rõ trong Đề án sáp nhập.
- Đối thoại, thông tin minh bạch: Tổ chức các buổi làm việc, đối thoại công khai với tập thể cán bộ, giảng viên. Cần giải thích rõ tình hình tài chính khách quan, khẳng định trách nhiệm trả nợ của đơn vị (sẽ được chuyển giao) và thông tin cụ thể về kế hoạch xử lý khoản nợ này trong và sau quá trình sáp nhập. Sự minh bạch sẽ giúp ổn định tư tưởng và tạo sự đồng thuận.
Việc ĐVSNCL tự chủ một phần gặp khó khăn tài chính dẫn đến nợ lương, phụ cấp là một thực tế không mong muốn. Tuy nhiên, dưới góc độ pháp luật, các khoản phụ cấp theo quy định chưa chi trả được xác định là công nợ của đơn vị. Quyền lợi của người lao động cần được đảm bảo, đặc biệt trong quá trình tổ chức lại đơn vị. Việc xử lý các khoản nợ này là trách nhiệm bắt buộc phải thực hiện khi sáp nhập theo quy định của pháp luật về quản lý tài chính công và tổ chức lại ĐVSNCL. Lãnh đạo đơn vị cần chủ động, minh bạch và phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan để xây dựng phương án giải quyết hợp tình, hợp lý.
Nếu cần hỗ trợ pháp lý chi tiết hơn trong quá trình xử lý công nợ hoặc các vấn đề liên quan đến sáp nhập, tổ chức lại ĐVSNCL, Luật Tiền Phong luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn.
===================
Công ty Luật TNHH Tiền Phong.
Địa chỉ: Tầng 3, tòa nhà Bình Vượng, số 200, đường Quang Trung, phường Quang Trung, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Điện thoại: 091 6162 618/097 8972 587.
Email: Contact@luattienphong.vn.
