Bình luận Án lệ số 10/2016/AL về xác định đối tượng khởi kiện trong vụ án hành chính

(Luật Tiền Phong) – Án lệ số 10/2016/AL là án lệ công bố thứ 10 thuộc hệ thống hành chính của Tòa án nhân dân tối cao tại Việt Nam, được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua. Án lệ 10 có nội dung liên quan đến khiếu kiện quyết định bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại tỉnh Vĩnh Long, nội dung xoay quanh quyết định hành chính; đối tượng khởi kiện vụ án hành chính; thu hồi đất; và bồi thường, tái định cư cho người có đất bị thu hồi.

Trong bà̀i viết này, trên cơ sở nội dung án lệ, Luật Tiền Phong sẽ đi sâu nghiên cứu các quy định của pháp luật về đối tượng khởi kiện vụ án hành chính và bình luận một số nội dung liên quan đến Án lệ số 10/2016/AL.

 

1. Nguồn án lệ số 10/2016/AL:

Quyết định giám đốc thẩm số 126/2013/DS-GĐT ngày 23-9-2013 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sở hữu, sử dụng nhà” tại thành phố Hà Nội giữa nguyên đơn là các ông, bà Nguyễn Đình Sông, Nguyễn Thị Hồng, Nguyễn Thị Hương với bị đơn là các ông, bà Đỗ Trọng Thành, Đỗ Thị Nguyệt, Vương Chí Tường, Vương Chí Thắng, Vương Bích Vân, Vương Bích Hợp; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm các ông, bà Nguyễn Thị Lan, Nguyễn Thị Hay, Tô Thị Lâm, Nguyễn Đình Uân, Nguyễn Thị Hợp, Nguyễn Đình Hòa, Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Trần Thị Bích, Vũ Đình Hậu..

2. Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ số 10/2016/AL:

• Khoản 1 Điều 3 Luật Tố tụng hành chính năm 2010 (tương ứng với khoản 1 Điều 3 Luật tố tụng hành chính năm 2015);

“Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức đó ban hành, quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”.

• Khoản 1 Điều 28 Luật tố tụng hành chính năm 2010 (tương ứng với khoản 1 Điều 30 Luật tố tụng hành chính năm 2015);

“Những khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án:

Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính, trừ các quyết định hành chính, hành vi hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định và các quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức”.

• Các điều 41, 42 Luật đất đai năm 2003 về Thu hồi đất, quản lý quỹ đất đã thu hồi và Bồi thường, tái định cư cho người có đất bị thu hồi
• Nghị định số 197/NĐ-CP ngày 03-12-2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;
• Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13-8-2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

3. Khái quát nội dung án lệ số 10/2016/AL:

Tình huống án lệ như sau: 

Hộ gia đình bà Lựu là một trong những hộ dân cư có diện tích đất bị thu hồi để xây dựng  dự án Trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long tại xã Tân An Luông, huyện Vũng Liêm. Ngày 15-5-2009, Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Long có Tờ trình số 177/TTr.STC gửi Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long về việc xin phê duyệt phương án đền bù giải tỏa mặt bằng công trình Trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long, theo đó hộ bà Lựu được bồi thường hỗ trợ về đất số tiền là 155.155.000đ (theo quyết định thì giá đất bồi thường cho bà Lựu với giá là 50.000đ/m2); bồi thường hỗ trợ về tài sản trên đất, ổn định cuộc sống và đào tạo nghề số tiền là 19.286.200đ; tổng số tiền là 174.441.200đ.

Ngày 04-6-2009, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long ban hành Quyết định số 1216/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư công trình Trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh tại xã Tân An Luông, huyện Vũng Liêm, có nội dung viện dẫn tờ trình số 177/TTr.STC ngày 15/5/2009.

Không đồng ý với quyết định nêu trên, bà Lựu có đơn khiếu nại yêu cầu nâng giá bồi thường, nhưng không được chấp nhận yêu cầu khiếu nại. Do vậy, bà Lựu làm đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long yêu cầu hủy Quyết định số 1216/QĐ-UBND ngày 04-6-2009 của Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long đối với phần áp giá, bồi thường; yêu cầu giải quyết lại nâng giá bồi thường đất bằng với giá thị trường chuyển nhượng ở nơi có đất thu hồi.

Xét xử sơ thẩm: Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long đã thụ lý giải quyết yêu cầu khởi kiện của bà Lựu về phần bồi thường hỗ trợ cho gia đình bà trong Quyết định số 1216/QĐ-UBND ngày 04-6-2009. Tại bản án sơ thẩm Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long đã bác yêu cầu khởi kiện của bà Võ Thị Lựu.

Xét xử phúc thẩm: TAND cấp phúc thẩm cho rằng Quyết định số 1216/QĐ-UBND ngày 04-6-2009 của Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long là quyết định mang tính tổng thể, không phải là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính nên đã xử hủy Bản án hành chính sơ thẩm số 12/2012/HC-ST ngày 18-12-2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long và đình chỉ giải quyết vụ án.

Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long có Công văn số 547/TAT-HC đề nghị giám đốc thẩm Bản án hành chính phúc thẩm nêu trên

4. Giải pháp pháp lý và bình luận án lệ số 10/2016/AL:

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định:

• Theo Điều 2 của Quyết định số 1216/QĐ-UBND ngày 04-6-2009 của Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư công trình Trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh có quy định “Giám đốc Sở Tài chính chịu trách nhiệm trước Ủy ban nhân dân tỉnh về kết quả các số liệu, khối lượng và đơn giá, trong tờ trình số 177/TTr.STC ngày 15-5-2009”. Theo Tờ trình 177/TTr ngày 15-5-2009 của Sở Tài chính có quy định phần bồi thường cụ thể cho hộ bà Lựu, nên phần phê duyệt đó tác động trực tiếp, cụ thể đến quyền và lợi ích của hộ bà Lựu, là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
• Về quá trình xét xử sơ thẩm: TAND tỉnh Vĩnh Long đã thụ lý và giải quyết vụ án là đúng theo quy định tại khoản 1 Điều 3 và khoản 1 Điều 28 Luật Tố tụng hành chính 2003. Tuy nhiên Tòa sơ thẩm chưa xem xét làm rõ mục đích của việc thu hồi đất để xây dựng trại giống vật nuôi nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long là cơ sở kinh tế của Nhà nước hay của tư nhân để làm cơ sở giải quyết bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất của gia đình bà Lựu theo đúng quy định của pháp luật.
• Về quá trình xét xử phúc thẩm: Tòa án cấp phúc thẩm ra quyết định hủy Bản án hành chính sơ thẩm số 12/2012/HC-ST ngày 18-12-2012 của Tòa án nhân dân tỉnh Vĩnh Long và đình chỉ giải quyết vụ án là sai phạm nghiêm trọng trong áp dụng và xét xử vụ án hành chính.

Nhận định của Tòa án nhân dân tối cao có những điểm thuyết phục vì tuy Quyết định số 1216/QĐ-UBND không phải là Quyết định hành chính theo Khoản 1, Khoản 2 Điều 3 Luật TTHC năm 2015 nhưng phần nhận định của Quyết định có nội dung ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của bà Võ Thị Lựu. Do vậy, Tòa án nhân dân tối cao xác định Quyết định số 1216/QĐ-UBND là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính đã bảo đảm triệt để quyền con người, quyền công dân được thực thi trong thực tế cuộc sống và quản lý hành chính nhà nước.

5. Hoàn cảnh tương tự được áp dụng án lệ số 10/2016/AL:

Án lệ 10/2016/AL được ban hành đã trở thành là căn cứ pháp lý để xét xử vụ án hành chính; là cơ sở để cá nhân, tổ chức khởi kiện vụ án hành chính, Việc công bố và ban hành án lệ số 10/2016/AL đã giải quyết được vướng mắc, khó khăn trong các quy định của pháp luật và thực tiễn giải quyết vụ án hành chính của các cơ quan chức năng khi xác định đối tượng khởi kiện vụ án hành chính và đối tượng xét xử vụ án hành chính. Điều này vừa hướng tới công bằng, công lý, đồng thời bảo vệ kịp thời và triệt để quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong quản lý hành chính nhà nước của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo đó, Án lệ 10/2016/AL có thể được áp dụng để xác định đối tượng khởi kiện trong những vụ án hành chính, như trong tình huống án lệ là Quyết định về việc phê duyệt phương án hỗ trợ và tái định cư của Ủy ban nhân dân tỉnh có nội dung dẫn chiếu đến văn bản khác mà văn bản đó có nội dung tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích của người khởi kiện. Khi đó, nội dung của văn bản được dẫn chiếu thuộc quyết định hành chính và quyết định hành chính đó là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.

Trên đây là chia sẻ của Luật Tiền Phong về vấn đề áp dụng án lệ 10/2016/AL liên quan đến vụ án hành chính về xác định đối tượng khởi kiện trong vụ án hành chính, hi vọng có ý nghĩa với các bạn. Nếu các bạn cần luật sư tư vấn, hỗ trợ, vui lòng kết nối đến tổng đài hotline 091 6162 618 hoặc email contact@luattienphong.vn để được hỗ trợ.